Het mooiste tuindorp
van Amsterdam

Het mooiste tuindorp van Amsterdam bestaat al bijna honderd jaar. Tuindorp Nieuwendam is een van de arbeiderswijken die voortkomt uit de ideeën van de ‘vader van de tuinstadgedachte’, de Engelse stenograaf Ebenezer Howard. In 1898 beschreef hij in zijn boekvTo-Morrow: a Peaceful Path to Social Reform al zijn visioen van vredige tuinsteden en tuindorpen. In die buurten moest iedereen zo gelukkig zijn dat klassenstrijd en oorlogen al snel tot het verleden zouden behoren. Hij wilde industriële bedrijven verplaatsen naar het platteland en daarnaast vriendelijke woonwijken bouwen, met alle noodzakelijke voorzieningen en veel groen.

Purmerplein bij de oplevering eind jaren ‘20

Plattegrond Tuindorp Nieuwendam met links het Purmerplein

Vijf architecten

In de hoofdstad slaan Howards ideeën aan bij het socialistische stadsbestuur, dat na de Eerste Wereldoorlog de gemeentepolitiek gaat domineren. In 1919 begint Amsterdam met de bouw van het eerste volwaardige tuindorp, Tuindorp Oostzaan. Vijf jaar later is Tuindorp Nieuwendam aan de beurt. Maar liefst vijf architecten tekenen uiteindelijk voor het ontwerp. De belangrijkste is B.T. Boeyinga van de gemeentelijke Woningdienst. Hij is verantwoordelijk voor het hele stratenplan en ontwerpt de gezichtsbepalende bebouwing op het Purmerplein en het oudste deel van de Purmerweg. De rest besteedt hij uit aan J. Boterenbrood, J.H. Mulder, J. Roodenburgh en J. Zietsma.

Eigen badkamer

In tien jaar tijd verrijst in de polder achter de Nieuwendammerdijk een gevarieerde wijk, met degelijke en betaalbare woningen. Van de monumentale poortwoningen aan het Purmerplein tot de keukenwoningen, ouderenhofjes en andere eengezinswoningen in de rest van de wijk. Bijzonder is dat alle woningen vanaf het begin een eigen badkamer hebben. De woningen hebben op sommige plaatsen verschillende dakhoogtes en mooie details, waardoor de architectuur ook een speels karakter heeft. Hart van Tuindorp Nieuwendam is zonder enige twijfel het Purmerplein. De slager is onlangs gestopt, maar omwonenden kunnen er nog steeds terecht voor bijvoorbeeld brood, groente en fruit en diervoeding. Nog steeds worden op het plein ook activiteiten voor de buurt georganiseerd, zoals de vrijmarkt op Koningsdag en de fameuze wielerronde.

Watergangseweg, hoek Hensbroekerstraat.

Het tuindorp met in de verte nog de weilanden. Hier verrezen begin jaren 60 de flats van Nieuwendam.

Heel gewild

Bij de oplevering van het tuindorp in 1927 telt het dorp 996 woningen; nu zijn het er 1841. In Tuindorp Nieuwendam wonen 3.468 mensen. Al zijn de woningen niet groot, de rust, het groen en de gemoedelijkheid maken dat de woningen in Tuindorp Nieuwendam nog steeds heel gewild zijn, zowel bij huurders als bij kopers. Dat geldt ook voor de later gebouwde woningen (rond 1950) aan de westkant van de buurt, De Kleine Die. Hoewel deze ruim 100 woningen minder deugdelijk gebouwd zijn, verzetten bewoners zich al jaren tegen de aangekondigde sloop, ook omdat Ymere geen terugkeergarantie wil geven.

Behoorlijk vergrijsd

Het grootste deel van Tuindorp Nieuwendam is in 2014 terecht uitgeroepen tot beschermd stadsgezicht. Door de gedeeltelijke verkoop van huurwoningen en meer vrijesectorhuur is de samenstelling van de wijk de afgelopen jaren veranderd. Nog altijd is de wijk behoorlijk vergrijsd met 22 procent bewoners boven de 66 jaar. Voor heel Amsterdam ligt dat op 13 procent. Een op de vijf woningen is inmiddels een koopwoning, maar het gemiddeld besteedbaar inkomen ligt met 33.900 euro nog wel lager dan in heel Amsterdam.

 

  • Bronnen: Ons Amsterdam, gemeente Amsterdam